Nhiên liệu hóa thạch là nguồn năng lượng chính của nhiều quốc gia và ngành công nghiệp, đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế và xã hội . Do đó, việc loại bỏ nhiên liệu hóa thạch đòi hỏi sự chuyển đổi năng lượng lớn, tốn kém và phức tạp, ảnh hưởng đến nhiều lợi ích và quyền lợi của các bên liên quan .
Các nước có mức độ phụ thuộc và sẵn sàng loại bỏ nhiên liệu hóa thạch khác nhau, tùy thuộc vào nguồn lực, nhu cầu, khả năng và cam kết của họ . Các nước sản xuất và tiêu thụ nhiên liệu hóa thạch lớn như Trung Quốc, Ấn Độ, Mỹ, Nga và Ả Rập Saudi thường phản đối hoặc chậm chạp trong việc giảm phát thải khí nhà kính do nhiên liệu hóa thạch gây ra . Các nước nghèo và dễ bị tổn thương do biến đổi khí hậu thường yêu cầu các nước giàu hơn cung cấp hỗ trợ và bồi thường cho việc chuyển đổi năng lượng và thích ứng với khí hậu .
Do đó, nhiều nước và tổ chức quốc tế đã kêu gọi và hành động để giảm sử dụng nhiên liệu hóa thạch và chuyển sang các nguồn năng lượng sạch và tái tạo, như mặt trời, gió, thủy điện, sinh khối, địa nhiệt, hạt nhân. Các nguồn năng lượng này có những ưu điểm như:
- Không gây ra hoặc ít gây ra phát thải khí nhà kính và các chất ô nhiễm khác, bảo vệ môi trường và sức khỏe con người.
- Là các nguồn năng lượng tái tạo, không bị cạn kiệt như nhiên liệu hóa thạch, đảm bảo an ninh năng lượng lâu dài.
- Có tiềm năng phát triển cao, đa dạng và phù hợp với nhiều địa hình, khí hậu và điều kiện kinh tế – xã hội của các quốc gia.
Tuy nhiên, các nguồn năng lượng sạch và tái tạo cũng có những hạn chế và thách thức, như:
- Chi phí đầu tư, vận hành và bảo trì cao, đòi hỏi nhiều công nghệ và kỹ thuật tiên tiến.
- Khả năng ổn định và liên tục cung cấp năng lượng thấp, phụ thuộc vào các yếu tố tự nhiên như mặt trời, gió, mưa, nước…
- Cần có sự điều chỉnh và hợp tác giữa các bên liên quan, như chính phủ, doanh nghiệp, người tiêu dùng, để tạo ra các chính sách, quy định và thị trường thuận lợi cho việc chuyển đổi năng lượng.
Vì vậy nên các cuộc đàm phán về khí hậu của Liên hợp quốc là một quá trình phức tạp, kéo dài và đòi hỏi sự thỏa hiệp và đồng thuận của hầu hết các quốc gia trên thế giới . Các nước thường có những mục tiêu, lợi ích và quan điểm khác nhau về cách giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu, đặc biệt là về vai trò và trách nhiệm của các nước phát triển và đang phát triển. Do đó, việc đạt được một thỏa thuận toàn diện và ràng buộc về việc loại bỏ nhiên liệu hóa thạch là một thách thức lớn.
Vấn đề này được nói đến từ COP21, Hội nghị Khí hậu Paris năm 2015, khi các nước đồng ý hướng tới mục tiêu giữ mức nóng lên toàn cầu dưới 2 độ C, và cố gắng giảm xuống 1,5 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp. Tuy nhiên, mới đến COP 28, Hội nghị Khí hậu Dubai năm 2023, các nước mới đạt được một thỏa thuận lịch sử nhằm loại bỏ dần nhiên liệu hóa thạch trên toàn cầu .
Hội nghị lần thứ 28 các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về Biến đổi khí hậu (COP 28) đã kết thúc vào ngày 12/12/2023 tại Dubai, UAE, với một thỏa thuận lịch sử nhằm loại bỏ dần nhiên liệu hóa thạch trên toàn cầu. Đây là một bước đột phá sau nhiều năm đàm phán, nhằm giảm phát thải khí nhà kính và kiềm chế mức tăng nhiệt toàn cầu ở mức 1,5 độ C. Sau 2 tuần đàm phán khó khăn, dự thảo thỏa thuận này đã nhận được sự đồng thuận của gần 200 thành viên tham dự COP 28. Việc hội nghị đạt được thỏa thuận quan trọng này được cho là sẽ gửi thông điệp mạnh mẽ đến các nhà đầu tư và các nhà hoạch định chính sách rằng thế giới giờ đây đã đoàn kết trong việc hạn chế và tiến tới chấm dứt sử dụng nhiên liệu hóa thạch – điều mà các nhà khoa học cho rằng là cơ hội cuối cùng để ngăn chặn các thảm họa khí hậu.
Gõ búa kết thúc Hội nghị, Chủ tịch COP 28 ông Sultan Al Jaber đã mô tả thỏa thuận này là một “chiến thắng thực sự” của sự thống nhất, đoàn kết và hợp tác; chiến thắng cho những người chân thành và chân chính trong việc giải quyết thách thức khí hậu toàn cầu. Đây là thành tựu lịch sử đáng tự hào trên tiến trình đảm bảo một tương lai tốt đẹp hơn cho nhân loại và hành tinh.
Theo thỏa thuận này, các nước đồng ý:
- Cắt giảm 45% lượng phát thải khí nhà kính vào năm 2030 so với năm 2010, và đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.
- Loại bỏ dần các nguồn năng lượng hóa thạch như than, dầu và khí đốt, và chuyển sang các nguồn năng lượng tái tạo như mặt trời, gió và thủy điện.
- Các nước giàu hơn cung cấp 100 tỷ USD mỗi năm cho các nước nghèo hơn để hỗ trợ họ thích ứng và chuyển đổi năng lượng.
- Thiết lập một cơ chế thị trường khí hậu toàn cầu, cho phép các nước mua bán và trao đổi các đơn vị phát thải khí nhà kính, nhằm khuyến khích các nước giảm phát thải hiệu quả hơn.
Thỏa thuận này đã nhận được sự ủng hộ của hầu hết các nước tham dự, trong đó có các nước sản xuất và tiêu thụ nhiên liệu hóa thạch lớn như Trung Quốc, Ấn Độ, Mỹ, Nga và Ả Rập Saudi. Tuy nhiên, cũng có một số nước bày tỏ sự lo ngại về tác động kinh tế và xã hội của việc loại bỏ nhiên liệu hóa thạch, đồng thời yêu cầu có sự hỗ trợ và bồi thường từ các nước giàu hơn.
COP 28 được coi là hội nghị khí hậu quan trọng nhất trong lịch sử, với sự tham dự của gần 140 nguyên thủ, người đứng đầu Chính phủ và khoảng 90.000 đại biểu. Hội nghị cũng đã chứng kiến nhiều sáng kiến và cam kết của các nước, doanh nghiệp và tổ chức phi chính phủ nhằm hành động vì khí hậu, như sáng kiến Global Methane Pledge, sáng kiến Forests for Life, sáng kiến Beyond Oil and Gas Alliance (BOGA) và quỹ khí hậu trị giá 30 tỷ USD của UAE.
COP 28 đã khép lại một kỷ nguyên của nhiên liệu hóa thạch, mở ra một kỷ nguyên mới của năng lượng sạch và tăng trưởng xanh. Đây là một bước tiến lớn của nhân loại trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu, nhưng cũng là một thách thức lớn đòi hỏi sự nỗ lực và hợp tác của tất cả các bên. Như Tổng thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres đã nói: “Chúng ta không thể cứu vãn một hành tinh đang cháy với vòi cứu hỏa bằng nhiên liệu hóa thạch. Chúng ta phải chấm dứt hoàn toàn việc đốt nhiên liệu hóa thạch”.
Tại Hội nghị, Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, góp phần vào nỗ lực chung của cộng đồng quốc tế trong việc ứng phó với biến đổi khí hậu. Một số kết quả nổi bật của Việt Nam tại COP 28 có thể kể đến như sau:
Thủ tướng Phạm Minh Chính đã có bài phát biểu hết sức quan trọng, trong đó khẳng định quyết tâm thực hiện cam kết phát thải ròng bằng không vào năm 20501. Thủ tướng cũng đã đưa ra một số định hướng hợp tác cho Nhóm G77, như thúc đẩy cách tiếp cận toàn cầu, toàn dân và đề cao chủ nghĩa đa phương; đưa khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo trở thành lĩnh vực hợp tác chủ chốt; thúc đẩy tài chính ưu đãi cho khí hậu.
Việt Nam cùng với nhóm các nước gồm Liên minh châu Âu (EU), Vương quốc Anh và Bắc Ireland, Hoa Kỳ, Nhật Bản, Đức, Pháp, Ý, Canada, Đan Mạch và Na Uy (IPG) đã thông qua kế hoạch huy động nguồn lực 15,5 tỷ USD trong vòng 3 – 5 năm tới để giải quyết nhu cầu cấp bách, mang tính xúc tác cho chuyển đổi năng lượng công bằng của Việt Nam. Các khoản vốn này được IPG cam kết huy động với điều kiện vay vốn hấp dẫn, hỗ trợ tư nhân thông qua các khoản đầu tư.
Việt Nam đã công bố sáng kiến ứng phó biến đổi khí hậu, bao gồm việc thực hiện chương trình chuyển đổi năng lượng tại Việt Nam (JETP), việc tham gia sáng kiến Global Methane Pledge và sáng kiến Forests for Life. Các sáng kiến này nhằm giảm phát thải methane, bảo vệ và phục hồi rừng, và chuyển sang các nguồn năng lượng tái tạo. Nước ta cũng đã tham gia một số sáng kiến hợp tác đa phương mới nhằm mở ra một số cơ hội hợp tác mới về chuyển đổi năng lượng và tăng trưởng xanh . Một số sáng kiến này bao gồm sáng kiến Beyond Oil and Gas Alliance (BOGA), sáng kiến Powering Past Coal Alliance (PPCA), và sáng kiến Clean Energy Ministerial (CEM).
Leave A Comment